Op glad ijs in Mozambique
27 augustus 2009
’Is dat wel zo verstandig?’ schoot er door me heen toen Willem-Alexander vorig jaar bekendmaakte dat hij een vakantievilla laat bouwen in Mozambique. En inmiddels is duidelijk dat het bouwen van een huis in een van de armste landen ter wereld veel problemen met zich meebrengt. Dat had Willem-Alexander kunnen weten. Zijn familie komt immers al sinds jaar en dag in Afrika en kent het continent door en door. Ik kom er zelf ook veel. Ik ben van het continent en de mensen gaan houden. Ik begrijp dan ook waarom Willem-Alexander er zo graag een eigen plek wil hebben. Maar ik vraag me af of het voor iemand in zijn positie wel zo verstandig is. In Afrika gaan dingen nu eenmaal wat anders dan wij gewend zijn. In alle gebieden in Afrika waar rijke mensen zich vestigen, gebeurt steeds hetzelfde. Er ontstaan enorme krottenwijken, gevuld met mensen uit andere regio’s die hopen op een beter leven. De sociale omstandigheden in die wijken worden er vaak nog slechter dan voorheen. Misdaad, prostitutie en drugsgebruik zijn aan de orde van de dag in al die gebieden. Het klinkt allemaal cynisch en somber, maar het is helaas de werkelijkheid. In Afrika kun je niet een beetje helpen. Als je het doet, moet je het goed doen en moeilijke keuzes maken.
’Is dat wel zo verstandig?’ schoot er door me heen toen Willem-Alexander vorig jaar bekendmaakte dat hij een vakantievilla laat bouwen in Mozambique. En inmiddels is duidelijk dat het bouwen van een huis in een van de armste landen ter wereld veel problemen met zich meebrengt. Dat had Willem-Alexander kunnen weten. Zijn familie komt immers al sinds jaar en dag in Afrika en kent het continent door en door. Ik kom er zelf ook veel. Ik ben van het continent en de mensen gaan houden. Ik begrijp dan ook waarom Willem-Alexander er zo graag een eigen plek wil hebben. Maar ik vraag me af of het voor iemand in zijn positie wel zo verstandig is. In Afrika gaan dingen nu eenmaal wat anders dan wij gewend zijn. In alle gebieden in Afrika waar rijke mensen zich vestigen, gebeurt steeds hetzelfde. Er ontstaan enorme krottenwijken, gevuld met mensen uit andere regio’s die hopen op een beter leven. De sociale omstandigheden in die wijken worden er vaak nog slechter dan voorheen. Misdaad, prostitutie en drugsgebruik zijn aan de orde van de dag in al die gebieden. Het klinkt allemaal cynisch en somber, maar het is helaas de werkelijkheid. In Afrika kun je niet een beetje helpen. Als je het doet, moet je het goed doen en moeilijke keuzes maken.
Dat heeft zijn charme, maar je moet er wel een beetje mee om kunnen gaan. Voor een kroonprins met een voorbeeldfunctie zal dat moeilijk worden. Goede bedoelingen alleen zijn helaas vaak niet genoeg. De enorme verschillen tussen onze rijkdom en de armoede daar, maken dat er nooit echt sprake kan zijn van een evenwichtige verhouding. Neem bijvoorbeeld het inhuren van lokale arbeidskrachten. In Zuid-Afrika kost een schoonmaakster zo’n 13 euro per dag. In Mozambique kost zij nog niet de helft. Als zij een volledige maand werkt (zes dagen per week) heeft zij nog altijd niet genoeg om haar gezin echt te onderhouden. De kinderen kunnen misschien naar school, maar echt geld om het leven aanzienlijk te verbeteren is er dan nog steeds niet. En dan komt al snel de vraag: kan de toekomstige koning van een rijk land als Nederland toestaan dat de mensen die voor hem werken en zijn gezin verzorgen in armoedige omstandigheden leven?
Natuurlijk kan de kroonprins besluiten veel meer te gaan betalen. Maar waar ligt dan de grens? En: als de andere schoonmaaksters horen dat hun collega die werkzaam is bij de prins veel meer krijgt, zullen zij ook meer gaan eisen van hun werkgevers. Met alle gevolgen van dien. In de hechte gemeenschappen die er in Afrika zijn, zal het nieuws al snel bekend worden dat er goed verdiend kan worden in Machangulo. Gevolg: veel arme mensen zonder werk trekken die kant op in de begrijpelijke hoop een graantje mee te kunnen pikken van de economische welvaart in die regio.
Zoals Willem-Alexander heeft aangekondigd wordt er een infrastructuur gebouwd voor de lokale bevolking. Scholen en huizen moeten er komen. En een ziekenhuis. Maar zijn die faciliteiten er dan ook voor de mensen die op de welvaart afkomen? Dat is bijna niet mogelijk. En als het wel gebeurt en het in Machangulo veel beter gaat dan in de rest van Mozambique dan is de kans groot dat heel veel Mozambikanen naar het schiereiland van Willem-Alexander zullen trekken. De kroonprins zal het eigenlijk nooit goed kunnen doen. Betaalt hij zijn mensen te weinig, dan kan hem uitbuiting verweten worden. Betaalt hij te veel, dan zal hij sociale onrust veroorzaken. De kroonprins blijft zich dus op zeer glad en breekbaar ijs begeven door zijn plannen in Afrika door te zetten. Alles wat er mis kon gaan, is inmiddels misgegaan. En ik voorspel dat dat nog maar het begin is. Ik weet zeker dat de kroonprins en de prinses met de beste bedoelingen aan dit project zijn begonnen, maar het zou verstandiger zijn als ze er in dit stadium toch nog van af zouden zien.