De vlucht van de sjah

24 juni 2009

Royalty is niet alleen mijn werk, maar ook mijn hobby. U moet dus niet vreemd opkijken als u me in het buitenland aan het zwembad ziet liggen met een dik boek over de een of andere vorst. Afgelopen week kreeg ik het onlangs verschenen boek over de laatste sjah van Perzië (nu Iran) in handen. Een dikke pil, van maar liefst 710 pagina’s. Maar ik had meteen zin om te gaan lezen, omdat de sjah me altijd heeft gefascineerd. Hij was een huisvriend van de Oranjes en woonde hier onder meer het zilveren huwelijk van Juliana en Bernhard bij. Wie de sjah niet kent, kent zeker zijn weduwe Farah Diba wel. Haar memoires verschenen enkele jaren geleden en werden wereldwijd een bestseller. Maar een goed boek over de sjah was er nog niet. In januari verscheen echter het Engelstalige boek ’The Life and Times of the Shah’ van Gholam Reza Afkhami en ik ben meteen gaan lezen. Als klein jongetje maakte de vlucht van de sjah en zijn gezin al veel indruk op me. Royalty fascineerde me toen dus ook al. Ik begreep toen niet waarom de sjah moest vluchten.

Royalty is niet alleen mijn werk, maar ook mijn hobby. U moet dus niet vreemd opkijken als u me in het buitenland aan het zwembad ziet liggen met een dik boek over de een of andere vorst. Afgelopen week kreeg ik het onlangs verschenen boek over de laatste sjah van Perzië (nu Iran) in handen. Een dikke pil, van maar liefst 710 pagina’s. Maar ik had meteen zin om te gaan lezen, omdat de sjah me altijd heeft gefascineerd. Hij was een huisvriend van de Oranjes en woonde hier onder meer het zilveren huwelijk van Juliana en Bernhard bij. Wie de sjah niet kent, kent zeker zijn weduwe Farah Diba wel. Haar memoires verschenen enkele jaren geleden en werden wereldwijd een bestseller. Maar een goed boek over de sjah was er nog niet. In januari verscheen echter het Engelstalige boek ’The Life and Times of the Shah’ van Gholam Reza Afkhami en ik ben meteen gaan lezen.
Als klein jongetje maakte de vlucht van de sjah en zijn gezin al veel indruk op me. Royalty fascineerde me toen dus ook al. Ik begreep toen niet waarom de sjah moest vluchten.

Het boek geeft daar uitgebreid antwoord op. Maar wat me trof is dat de sjah geen enkele poging heeft gedaan zijn lot te keren. Hij liet zich het land uit sturen en ondernam daarna eigenlijk niets om de macht weer in handen te krijgen en naar zijn land te kunnen terugkeren. Sterker nog: allerlei vrienden lieten het afweten en de sjah en zijn gezin waren ineens nergens meer welkom. Amerika wilde hen niet opnemen en ook Engeland trok een uitnodiging in. Het moet allemaal erg pijnlijk zijn geweest voor de sjah en zijn vrouw en kinderen, maar ze deden niets. Ze behielden, voor het oog van de buitenwereld, hun waardigheid, maar waren verder – letterlijk en figuurlijk – machteloos.
Voelen vorsten misschien aan dat hun tijd voorbij is? Het lijkt er wel op. Koning Michael I van Roemenië pakte de trein toen de nieuwe communistische leiders van het land hem tot troonsafstand hadden gedwongen. Hij sleet zijn leven in ballingschap zonder ooit een poging te doen om terug te keren naar zijn land. Pas toen de communisten waren verdreven ging hij weer naar Roemenië. En meer recent accepteerde de Nepalese koning gewoon het besluit de monarchie af te schaffen. Met zijn vrouw – de ex-koningin – reed hij enkele maanden later gewoon het paleis uit en sindsdien lijkt hij te berusten in zijn lot. Zo zijn er vele voorbeelden.
Het is nauwelijks voor te stellen dat de monarchie hier, in Nederland, ooit afgeschaft gaat worden. Maar hoe zou dat dan gaan? Zouden de Oranjes dan – net als al die andere afgezette vorsten – in het buitenland gaan wonen? Of gewoon in eigen land blijven, zonder titel en functie? Zouden zij zich ook bij de nieuwe situatie neerleggen, of met een klein leger de monarchie proberen te herstellen? Prins Claus sprak er ooit over. ’Als het Nederlandse volk een eind aan de monarchie zou willen maken, dan geloof ik niet dat u de leden van het koninklijk huis op de barricaden zou vinden om het instituut als zodanig te verdedigen.’ Daarmee bracht hij royalty in het juiste perspectief. Zo lang het volk het wil, kan de monarchie blijven bestaan. Zou de sjah ook hebben aangevoeld dat zijn volk hem niet meer wilde? We kunnen het hem niet meer vragen.